Deddf Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) 2025

Bil Llywodraeth Cymru a gyflwynwyd gan Huw Irranca-Davies AS, y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig. Mae’r Pwyllgor Busnes wedi cyfeirio’r Bil i’r Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd, a Seilwaith.

Gwybodaeth am y Bil

Nod y Bil yw lleihau’r tebygolrwydd o dirlithriadau ar domenni glo a thomenni nad ydynt yn domenni glo nad defnyddir drwy sefydlu corff cyhoeddus newydd a fydd â swyddogaethau mewn perthynas ag asesu, cofrestru, monitro a rheoli tomenni nas defnyddir.

Prif ddibenion y Bil yw:

>>>>

>>>sefydlu Awdurdod Tomenni Nas Defnyddir Cymru (“yr Awdurdod”) fel corff corfforedig. Prif amcan yr Awdurdod, wrth gyflawni ei swyddogaethau o dan y Bil, yw sicrhau nad yw tomenni nas defnyddir yn bygwth lles pobl oherwydd eu hansefydlogrwydd;

>>>gwneud darpariaeth ar gyfer asesu, cofrestru a monitro tomenni nas defnyddir;

>>>cynnwys darpariaethau sy’n galluogi’r Awdurdod i ddelio ag ansefydlogrwydd tomen a bygythiadau i sefydlogrwydd tomen. Mae hyn yn cynnwys pwerau i’w gwneud yn ofynnol i berchennog ar dir gynnal gweithrediadau ac i’r Awdurdod gynnal gweithrediadau ei hun, a darpariaethau cysylltiedig mewn perthynas â thaliadau mewn cysylltiad â gweithrediadau o’r fath;

>>>cynnwys darpariaethau atodol gan gynnwys pwerau mynediad i’r Awdurdod, darpariaethau rhannu gwybodaeth a phwerau i wneud gwybodaeth yn ofynno; a

>>>creu troseddau cysylltiedig i gefnogi gorfodi’r drefn.

<<<

Mae rhagor o fanylion am y Bil (PDF 634KB) yn y Memorandwm Esboniadol (PDF 1.7MB) cysylltiedig.

Cyfnod Presennol

BillStageAct

Daeth Deddf Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) yn gyfraith yng Nghymru ar 11 Medi 2025. Mae eglurhad o gyfnodau amrywiol Biliau’r Senedd ar gael yn y Canllaw i Cyfnod Filiau a Deddfau Cyhoeddus.

Cofnod o daith y Bil drwy Senedd Cymru

Mae’r tabl a ganlyn yn nodi’r dyddiadau ar gyfer pob cyfnod o daith y Bil drwy Senedd.

¬¬¬Cyhoeddi’r Ddeddf

Mae Deddf Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) 2025 wedi’i chyhoeddi a gellir ei chyrchu drwy wefan Cyfraith Cymru Llywodraeth Cymru. Bydd tudalen we berthnasol Cyfraith Cymru hefyd yn rhoi gwybodaeth wedi’i diweddaru am y Ddeddf, gan gynnwys unrhyw Femorandwm Esboniadol diwygiedig a gaiff ei lunio gan Lywodraeth Cymru yn dilyn Cydsyniad Brenhinol, ynghyd â manylion am unrhyw is-ddeddfwriaeth a wneir o dan y Ddeddf.

zzz

¬¬¬Dyddiad Cydsyniad Brenhinol (11 Medi 2025)

Rhoddwyd Cydsyniad Brenhinol ar 11 Medi 2025.

zzz

¬¬¬Cyfnod 4, pleidlais gan y Senedd i basio testun terfynol y Bil (15 Gorffennaf 2025)

Cynhaliwyd trafodion Cyfnod 4 yn y Cyfarfod Llawn ar ddydd Mawrth 15 Gorffennaf 2025.

Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru), fel y’i pasiwyd (PDF 673KB)

Datganiad y Llywydd yn unol ag adran 111A(3) o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006 (PDF 154KB)

Llythyr wrth y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig at y Llywydd mewn cysylltiad â’r Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) - cydsyniad Gweinidog y Goron - 11 Gorffennaf 2025 (PDF 154KB)

zzz

¬¬¬Cyfnod 3, y Cyfarfod Llawn yn ystyried y gwelliannau (8 Gorffennaf 2025)

Yn dilyn cwblhau trafodion Cyfnod 2, dechreuodd Cyfnod 3 ar 5 Mehefin 2025. Ar 1 Gorffennaf 2025, cytunodd y Senedd, yn unol â Rheol Sefydlog 26.36, y byddai trafodion Cyfnod 3 yn cael eu cynnal yn y drefn a ganlyn:

Adran 1; Atodlen 1; Adrannau 2-49; Atodlen 2; Adran 50; Atodlen 3; Adrannau 51-90; Enw Hir.

Cynhaliwyd trafodion Cyfnod 3 yn y Cyfarfod Llawn ar 8 Gorffennaf 2025

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 6 Mehefin 2025 (PDF 86KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 26 Mehefin 2025 (PDF 153KB)

Llywodraeth Cymru: Tabl Diben ac Effaith - 27 Mehefin 2025 (PDF 205KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 30 Mehefin 2025 (PDF 155KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 1 Gorffennaf 2025 (PDF 84KB)

Memorandwm Esboniadol diwygiedig a'r Asesiad Effaith Rheoleiddiol diwygiedig - 1 Gorffennaf 2025 (PDF 2.4MB)

Rhestr o Welliannau wedi'u Didoli – 2 Gorffennaf 2025 (PDF 224KB)

Grwpio gwelliannau – 3 Gorffennaf 2025 (PDF 95KB)

Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru), fel y’i diwygiwyd ar ôl Cyfnod 3 (PDF 687KB) (Nodir diwygiadau i'r Bil ers y fersiwn flaenorol gyda llinell ar yr ochr chwith.)

zzz

¬¬¬Cyfnod 2, Pwyllgor yn ystyried y gwelliannau (30 Ebrill 2025 - 4 Mehefin 2025)

Dechreuodd Cyfnod 2 ar 30 Ebrill 2025. Y dyddiad cau ar gyfer cyflwyno gwelliannau yw pum diwrnod gwaith cyn dyddiad y cyfarfod pan gânt eu hystyried.

Cytunodd Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Seilwaith ar 7 Mai 2025, o dan Reol Sefydlog 26.21, y byddai’r drefn ystyried ar gyfer trafodion Cyfnod 2 fel a ganlyn:

Adran 1; Atodlen 1; Adrannau 2-48; Atodlen 2; Adran 49; Atodlen 3; Adrannau 50-88; Teitl Hir.

Ystyriwyd gwelliannau Cyfnod 2 yng nghyfarfod y Pwyllgor ar 4 Mehefin 2025.

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 1 Mai 2025 (PDF 80KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 8 Mai 2025 (PDF 105KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 16 Mai 2025 (PDF 140KB)

Llywodraeth Cymru: Tabl Diben ac Effaith - 19 Mai 2025 (PDF 163KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 20 Mai 2025 (PDF 166KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 22 Mai 2025 (PDF 155KB)

Hysbysiad ynghylch Gwelliannau - 28 Mai 2025 (PDF 80KB)

Rhestr o Welliannau wedi'u Didoli – 28 Mai 2025 (PDF 312KB)

Grwpio gwelliannau – 29 Mai 2025 (PDF 99KB)

Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru), fel y’i diwygiwyd ar ôl Cyfnod 2 (PDF 663KB) (Nodir diwygiadau i'r Bil ers y fersiwn flaenorol gyda llinell ar yr ochr chwith.)

zzz

¬¬¬Penderfyniad Ariannol

Yn unol â Rheol Sefydlog 26.68, nododd y Llywydd bod angen penderfyniad ariannol ar gyfer y Bil hwn. Mae rhagor o wybodaeth am y penderfyniadau ariannol ar gael yn adran 3 o’r Canllaw i Gyfnodau Biliau a Deddfau Cyhoeddus.

Cytunwyd ar Benderfyniad Ariannol yn y Cyfarfod Llawn ar 29 Ebrill 2025.

zzz

¬¬¬Cyfnod 1, Pwyllgor yn trafod yr egwyddorion cyffredinol (9 Rhagfyr 2024 – 29 Ebrill 2025)

Bydd y Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd, a Seilwaith yn trafod ei ddull o ran ystyriaethau Cyfnod 1 ar 27 Tachwedd 2024.

Gosododd y Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd a Seilwaithei adroddiad ar 4 Ebrill 2025. Ymatebodd (PDF 368KB) Llywodraeth Cymru i’r adroddiad ar 24 Ebrill 2025.

Gohebiaeth Cyfnod 1

- Llythyr dilynol oddi wrth y Cadeirydd at y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig mewn cysylltiad â’r Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) 18 Rhagfyr 2024 (PDF 129 KB)

- Ymateb oddi wrth y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig at y Cadeirydd mewn cysylltiad â’r Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) 22 Ionawr 2025 (PDF 513 KB)

- Llythyr gan y Cadeirydd at y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig mewn perthynas â gwaith craffu Cyfnod 1 ar Fil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) 3 Chwefror 2025 (142 KB)

- Llythyr wrth y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig at y Cadeirydd mewn cysylltiad â’r Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) - Canllawiau cryno

6 Chwefror 2025 (PDF 695KB)

- Ymateb gan y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig mewn perthynas â Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru) 17 Chwefror 2025 (258 KB)

- Ymateb oddi wrth y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig i'r Cadeirydd mewn perthynas ag adroddiad y Pwyllgor: Bil Tomenni Mwyngloddiau a Chwareli Nas Defnyddir (Cymru): Adroddiad Cyfnod 1 - 24 Ebrill 2025 (PDF 368 KB)

Dyddiadau’r Pwyllgor

Bydd y Pwyllgor Newid Hinsawdd, yr Amgylchedd, a Seilwaith yn ystyried y Bil ar y dyddiadau canlynol:

Dyddiad Cyfarfod & Agenda	Pwrpas y cyfarfod	Trawsgrifiad	Senedd.TV
27 Tachwedd 2024	Trafod y dull craffu ar gyfer Cyfnod 1	Preifat	Preifat
12 Rhagfyr 2024	Sesiwn dystiolaeth gyda'r Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig	Trawsgrifiad	Gweld y cyfarfod
30 Ionawr 2025	Sesiynau tystiolaeth	Trawsgrifiad	Gweld y cyfarfod
5 Chwefror 2025	Sesiynau tystiolaeth	Trawsgrifiad	Gweld y cyfarfod
6 Mawrth 2025	Sesiwn dystiolaeth gyda'r Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig	Trawsgrifiad	Gweld y cyfarfod

Ystyriodd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad y Bil ar y dyddiad canlynol:

Dyddiad Cyfarfod & Agenda	Pwrpas y cyfarfod	Trawsgrifiad	Senedd.TV
10 Chwefror 2025	Sesiwn dystiolaeth gyda'r Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig	Trawsgrifiad	Gweld y cyfarfod

Ysgrifennodd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad at y Pwyllgor Busnes ar 28 Mawrth 2025 yn gofyn am estyniad i'r dyddiad cau ar gyfer adrodd, a hynny o 4 Ebrill i 9 Ebrill 2025.

Gosododd y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a’r Cyfansoddiad ei adroddiad ar 8 Ebrill 2025 (PDF 3475 KB).Ymatebodd (PDF 281KB) Llywodraeth Cymru i’r adroddiad ar 24 Ebrill 2025.

Bydd y Pwyllgor Cyllid yn ystyried y Bil ar y dyddiadau canlynol:

Dyddiad Cyfarfod & Agenda

Pwrpas y cyfarfod

Trawsgrifiad

Senedd.TV

20 Chwefror 2025

Sesiwn dystiolaeth gyda'r Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig

Trawsgrifiad

Gweld y cyfarfod

Gosododd y Pwyllgor Cyllid ei adroddiad ar 4 Ebrill 2025. Ymatebodd Llywodraeth Cymru i’r adroddiad ar 25 Ebrill 2025.

zzz

¬¬¬Cyflwyno’r Bil (9 Rhagfyr 2024)