Llwybrau at addysg a hyfforddiant ôl-16

Inquiry4

 

 

Adroddiad

Ar 12 Tachwedd 2025, fe gyhoeddodd y Pwyllgor ei adroddiad ysgrifenedig (PDF 4.3MB). Mae dadl yn y Cyfarfod Llawn wedi'i threfnu ddydd Mercher 4 Chwefror 2026

 

Mae'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yn cynnal ymchwiliad i lwybrau at addysg a hyfforddiant ôl-16.

 

Cefndir yr ymchwiliad

 

Mae rhanddeiliaid wedi ysgrifennu at y Pwyllgor yn mynegi pryderon ynghylch cyfraddau cyfranogiad mewn addysg bellach ac addysg uwch. Maent wedi nodi’r canlynol:

>>>> 

>>>Roedd canran y bobl ifanc 18 oed sy’n hanu o Gymru a aeth i addysg uwch yn 2023/24 yn 29.9%, o gymharu â 49.5% yn Llundain, 40.2% yng Ngogledd Iwerddon a 38.5% yn Ne Ddwyrain Lloegr.

>>>Yn y DU yn gyffredinol, mae'r rhai yng nghategori Mynegai Amddifadedd Lluosog (IMD) Chwintel 1 (y mwyaf difreintiedig) yn cofrestru ar gyfradd o 26% tra yng Nghymru mae ar gyfradd o 18.9%. Mae gwahaniaethau rhanbarthol sylweddol hefyd: mae pobl ifanc cwintel 1 yn ne Cymru yn fwy tebygol o gael mynediad at addysg uwch na phobl ifanc cwintel 1 yng ngogledd Cymru.

>>>Mae niferoedd cynyddol y myfyrwyr o Loegr sy’n dewis astudio yng Nghymru yn cuddio heriau o ran cyfranogiad ymhlith pobl ifanc sy’n hanu o Gymru.

>>>Mae gwahaniaethau o fewn ffigurau Cymru yn seiliedig ar y Mynegai Amddifadedd Lluosog (IMD) a rhanbarthau. Aeth 18.9% o'r rhai yng nghwintel mwyaf difreintiedig yr IMD yng Nghymru i addysg uwch, o gymharu â 26% yn yr un cwintel ar draws y DU gyfan. Mae data lleoliad ar gyfer pobl ifanc 16-17 oed yn dameidiog ar hyn o bryd ac yn darparu atebion cyfyngedig.

<<< 

 

Ysgrifennodd (PDF 162KB) y Pwyllgor at Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ym mis Ebrill 2024 gan godi rhai o’r pryderon hyn. Daeth ymateb i law (PDF 168KB) ym mis Mehefin 2024.

Ar 6 Tachwedd 2024, cytunodd y Pwyllgor i gynnal ymchwiliad i’r materion a amlinellir uchod. Cytunodd y Pwyllgor fod addysg uwch yn un o ystod o opsiynau sy'n agored i bobl ifanc ac y dylai'r ymchwiliad ystyried llwybrau i addysg a hyfforddiant ôl-16 yn ehangach.

Beth y bydd yr ymchwiliad yn canolbwyntio arno

>>>> 

>>>Ansawdd y wybodaeth a roddir i ddysgwyr am yr ystod lawn o opsiynau ôl-16 (llwybrau galwedigaethol ac academaidd ôl-16, h.y. addysg bellach, chweched dosbarth, prentisiaethau a hyfforddiant, ac ymlaen i addysg uwch)

>>>Pa mor effeithiol yw cymorth gyrfaoedd ar oedran ysgol gorfodol

>>>Newidiadau i lwybrau ôl-18

>>>Addysg cyfrwng Cymraeg

>>>Mynediad cyfartal

>>>Data lleoliad ôl-16

>>>Rôl Llywodraeth Cymru

<<<

Mae’r cylch gorchwyl llawn wedi’i gyhoeddi ar dudalen yr ymgynghoriad.

 

Ymgynghoriad

 

Lansiodd y Pwyllgor alwad am dystiolaeth ysgrifenedig ar 3 Rhagfyr 2024. Daeth i ben ar 27 Ionawr 2024. Mae'r holl ymatebion wedi cael eu cyhoeddi.

 

Casglu tystiolaeth lafar

Cynhaliodd y Pwyllgor gyfres o sesiynau tystiolaeth lafar ffurfiol rhwng mis Ionawr a mis Mawrth 2025. Mae trawsgrifiadau o'r cyfarfodydd hyn ar gael drwy ddilyn y tab 'cyfarfodydd cysylltiedig' ar frig y dudalen hon.

At hynny, mae'r Pwyllgor wedi cynnal digwyddiad i randdeiliaid, ac wedi cynnal gweithgareddau ymgysylltu. Mae crynodeb o ganfyddiadau'r Pwyllgor (PDF 294KB) ar gael.

Cyhoeddir gwybodaeth a gyflwynwyd yn dilyn sesiwn tystiolaeth lafar, digwyddiad neu ymweliad â rhanddeiliaid ar y dudalen ymgynghori.

At hynny, mae Tîm Ymgysylltu â Dinasyddion Comisiwn y Senedd wedi cynnal gweithgareddau ymgysylltu â dinasyddion ar ran y Pwyllgor. Lansiodd y Tîm Ymgysylltu â Dinasyddion ddau arolwg: un wedi'i anelu at rieni/gwarcheidwaid pobl 16–20 oed, ac un arall wedi'i anelu at bobl ifanc. Sicrhawyd bod fersiwn hawdd ei darllen o'r arolwg ar gyfer pobl ifanc (PDF 862KB) ar gael. Cynhaliodd y Tîm Ymgysylltu â Dinasyddion gyfweliadau wyneb yn wyneb, hefyd, gyda hwyluswyr a phobl ifanc sy’n perthyn i leoliadau addysg eraill, i ategu'r arolygon. Mae adroddiad cryno o ganfyddiadau'r Tîm Ymgysylltu â Dinasyddion (PDF 833KB) ar gael.

 

Casglu tystiolaeth ysgrifenedig ychwanegol

 

Mae'r Pwyllgor wedi ysgrifennu at rai rhanddeiliaid i gasglu rhagor o wybodaeth am faterion penodol:

>>>> 

>>>Ar 22 Ebrill 2025, ysgrifennodd y Pwyllgor at Lywodraeth Cymru (PDF 142KB) ynghylch amrywiol faterion yn ymwneud â'r ymchwiliad. Fe wnaeth Llywodraeth Cymru ymateb (PDF 332KB) ar 19 Mai 2025.

>>>Ar 22 Ebrill 2025, ysgrifennodd y Pwyllgor at Gyrfa Cymru (PDF 115KB) ynglŷn â chyngor gyrfaoedd a phrofiad gwaith. Ymatebodd Gyrfa Cymru (PDF 394KB) ar 16 Mai 2025.

>>>Ar 22 Ebrill 2025, ysgrifennodd y Pwyllgor at ColegauCymru (PDF 125KB) ynglŷn â ‘phrentisiaethau iau’. Ymatebodd ColegauCymru (PDF 356KB) ar 18 Mai 2025.

<<< 

 

Bydd yr holl dystiolaeth y mae'r Pwyllgor yn ei chasglu yn ei helpu i ddeall materion allweddol, dod i gasgliadau, a gwneud argymhellion gwybodus.

 

Gohebiaeth

>>>> 

>>>Llythyr at Ysgrifennydd y Cabinet dros Drafnidiaeth a Gogledd Cymru gan Gadeirydd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg – 24 Hydref 2025 (PDF 106KB)

>>>Llythyr at Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg gan Gadeirydd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg – 14 Gorffennaf 2025 (PDF 168KB)

 

I gael rhagor o wybodaeth, cysylltwch â SeneddPlant@Senedd.Cymru