Cymru Wrth-hiliol

Inquiry4

Mae Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol Llywodraeth Cymru yn datgan mai ei ddiben yw "gwneud gwahaniaeth mesuradwy i fywydau pobl Ddu, Asiaidd ac Ethnig Leiafrifol" ac mae'n nodi gweledigaeth o Gymru wrth-hiliol erbyn 2030. Ar 20 Mawrth 2023, cynhaliodd y Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol sesiwn bord gron gyda rhanddeiliaid i ganfod blaenoriaethau allweddol mewn perthynas â gweithredu’r Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol [bydd y linc yn agor mewn ffenestr newydd]. Tynnodd y rhanddeiliaid sylw at faterion yn ymwneud â’r modd y caiff y cynllun ei weithredu a’i gyflawni’n gyffredinol, a gwnaethant fynegi pryderon yn y meysydd polisi a ganlyn:

• Iechyd: mae pryderon yn cynnwys defnyddio plant fel cyfieithwyr mewn lleoliadau gofal iechyd.
• Addysg: mae pryderon yn cynnwys hiliaeth mewn ysgolion, hyfforddiant a sgiliau, bylchau cyrhaeddiad, a rhwystrau mewn addysg uwch.
• Tai: mae pryderon yn cynnwys lefelau isel o ymwybyddiaeth am y cynllun a diffyg ymgysylltu â landlordiaid preifat.
• Trosedd a Chyfiawnder: pryderon ynghylch diffyg gweithredu ar adroddiadau am hiliaeth, mynd i'r afael â 'hiliaeth bob dydd' a mathau amlwg o hiliaeth wedi'u targedu at grwpiau penodol (gan gynnwys ymfudwyr a ffoaduriaid) ac anghymesuredd o ran hil yn y system cyfiawnder troseddol.

Cytunodd y Pwyllgor i archwilio’r materion hyn ymhellach drwy gynnal ymchwiliad i’r gwaith o gyflwyno Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol, gyda ffocws ar y meysydd allweddol uchod.

Cylch gorchwyl

Cylch gorchwyl yr ymchwiliad oedd:

• Ystyried effeithiolrwydd camau Llywodraeth Cymru wrth gyflawni’r cynllun, gan gynnwys yr hyn sy’n cael ei wneud i ‘arwain drwy esiampl’ o ran mabwysiadu dull gweithredu rhagweithiol a thrawslywodraethol ynghylch hiliaeth.
• Ystyried cynnydd a threfniadau monitro’r Cynllun, gan gynnwys rôl y sector cyhoeddus (awdurdodau lleol, iechyd, addysg), y trydydd sector a, phan fo’n gymwys, y sector preifat.
• Ymchwilio i gynnydd yr Uned Gwahaniaethau ar sail Hil, a phenderfynu a oes bylchau o ran casglu data ac a yw’r data’n cael eu dadansoddi’n effeithiol.
• Ymchwilio i ba sianelau cyfathrebu sydd wedi'u sefydlu i sicrhau bod pobl â phrofiad bywyd yn cael gwybod am gynnydd y cynllun a pha newidiadau sy'n digwydd o ganlyniad i'r cynllun.
• Gwerthuso effeithiolrwydd y Cynllun yn ei flwyddyn gyntaf, gan gynnwys a yw camau gweithredu wedi cael eu cyflawni, beth yw'r canlyniadau allweddol hyd yn hyn, a darganfod pam na weithredwyd camau sy’n weddill.
• Helpu i ddeall yn well pa ymyriadau eraill sydd eu hangen i gefnogi’r gwaith o gyflawni’r cynllun ac a oes rhwystrau rhag gweithredu’r cynllun.

O ystyried pwysigrwydd croestoriadedd, edrychodd yr ymchwiliad hefyd ar sut y cafodd hunaniaethau croestoriadol pobl eu hystyried wrth ddatblygu a gweithredu'r Cynllun.

Casglu tystiolaeth

Roeddem am sicrhau bod ein gwaith yn elwa ar brofiadau, anghenion a safbwyntiau sy’n adlewyrchu amrywiaeth y bobl a’r cymunedau y mae’r materion hyn yn affeithio arnyn nhw.

Gwnaethom annog pawb sydd ag arbenigedd neu brofiad o’r materion hyn i rannu eu barn, a hynny gan wybod y byddai eu safbwyntiau’n cael eu croesawu a’u gwerthfawrogi.

Y terfyn amser ar gyfer cyflwyno tystiolaeth ysgrifenedig oedd 6 Hydref 2023. Gallwch weld yr ymatebion a gawsom ar dudalen yr ymgynghoriad.

Cafwyd tystiolaeth lafar gan amrywiaeth o dystion yn ystod tymor yr hydref ac, ar 4 Rhagfyr, clywodd y Pwyllgor tystiolaeth gan y Gweinidog Cyfiawnder Cymdeithasol a’r Prif Chwip.

Adroddiad

Gosododd y Pwyllgor ei adroddiad ‘Gweithredu, nid geiriau: creu Cymru wrth-hiliol erbyn 2030’ (PDF, 1460KB) ddydd Gwener 15 Mawrth. Ar ôl cyhoeddi'r adroddiad, dywedodd Jenny Rathbone AS, Cadeirydd y Pwyllgor y canlynol:

“Mae Llywodraeth Cymru wedi gosod y nod o geisio sicrhau bod Cymru yn genedl wrth-hiliol erbyn 2030, ymhen dim ond chwe blynedd. Mae hynny'n gofyn i ni fod yn weithgar. Gwrthsefyll, yn hytrach na derbyn y bydd gwahaniaethu hiliol yn digwydd. A chydnabod ei bod hi'n amser ar gyfer gweithredu, nid geiriau.”

Os ydych wedi cael eich effeithio gan unrhyw faterion o ran hiliaeth yng Nghymru ac yr hoffech help, cofiwch fod cymorth cyfrinachol, am ddim ar gael drwy linell cymorth BAME Cymru.