Gwrandawiadau cyn penodi ar gyfer penodiadau cyhoeddus

Y Senedd sy’n gyfrifol am nifer fach o benodiadau cyhoeddus. Mae'r rhain yn cynnwys Archwilydd Cyffredinol Cymru ac Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru, sef penodiadau'r goron a wneir ar enwebiad y Senedd. Mae hefyd yn cynnwys penodiadau’r Senedd, fel Y Comisiynydd Safonau a Chadeirydd Swyddfa Archwilio Cymru.

Mae'r broses benodi'n wahanol, yn dibynnu ar y rôl o dan sylw, ond gall cyfrifoldebau pwyllgor perthnasol gynnwys ymgymryd â'r broses recriwtio a chynghori'r Senedd ar ba ymgeisydd y mae’n ei ffafrio ar gyfer penodiad a/neu enwebiad. Gall hyn gynnwys cynnal gwrandawiadau cyn penodi neu cyn-enwebu cyn i'r Senedd gyfan ei ystyried.

Ers 2019 mae'r Senedd hefyd wedi cael gwahoddiad i gynnal gwrandawiadau cyn penodi i graffu ar rai ymgeiswyr Llywodraeth Cymru ar gyfer penodiadau cyhoeddus.

Roedd gwneud gwrandawiadau cyn penodi yn rhan arferol o benodi cadeiryddion cyrff cyhoeddus yng Nghymru yn ymrwymiad a wnaed gan y Prif Weinidog Mark Drakeford yn ei faniffesto ar gyfer arweinyddiaeth Plaid Lafur Cymru yn 2018. Y nod yw gwella gwaith craffu ar y broses o wneud penodiadau cyhoeddus yn ogystal â thryloywder y broses honno.

Ffurf y broses graffu cyn penodi yw bod yr ymgeisydd a ffefrir yn wynebu cwestiynau gan Bwyllgor perthnasol y Senedd. Bydd y Pwyllgor yn cyhoeddi adroddiad, fel arfer o fewn 48 awr i'r gwrandawiad, gan nodi ei farn ar addasrwydd yr ymgeisydd.

Fel arfer, byddai'r rolau a ystyrir yn addas ar gyfer craffu o'r fath:

>>>> 

>>> o ddiddordeb sylweddol i'r cyhoedd;

>>> yn cael effaith sylweddol ar y cyhoedd; ac

>>>yn cyfrannu'n sylweddol at hyrwyddo cydraddoldeb ac amrywiaeth Cymru.

<<< 

Mae enghreifftiau'n cynnwys cadeiryddion cyrff diwylliannol yng Nghymru, byrddau iechyd a'r Comisiynwyr Plant, Pobl Hŷn, y Gymraeg a Chenedlaethau'r Dyfodol.