Gwasanaethau endosgopi
Gwasanaethau endosgopi
Inquiry5
Cynhaliodd
y
Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon y Pumed Senedd ymchwiliad
i wasanaethau endosgopi yng Nghymru mewn ymateb i bryderon ynghylch cyfyngiadau
o ran capasiti, a newidiadau i’r rhaglen sgrinio’r coluddyn, y rhagwelir y bydd
yn cynyddu’r galw am wasanaethau yn y dyfodol.
Cyhoeddodd
Pwyllgor y Pumed Senedd ei adroddiad
ym mis Ebrill 2019. Ymatebodd
Llywodraeth Cymru yn 2019.
Ysgrifennodd
Pwyllgor
Iechyd a Gofal Cymdeithasol y Chweched Senedd at y Gweinidog Iechyd a
Gwasanaethau Cymdeithasol ar 8 Gorffennaf 2022 i ofyn am y wybodaeth
ddiweddaraf am argymhellion Pwyllgor y Pumed Senedd. Ymatebodd
y Gweinidog ar 24 Awst 2022.
Cefndir
Cyhoeddodd
Bowel Cancer UK ei adroddiad 'A Spotlight on Bowel Cancer in Wales: Early
Diagnosis Saves Lives' ym mis
Chwefror 2018, sy'n tynnu sylw at oedi difrifol mewn diagnosis canser y
coluddyn yng Nghymru. Mae'r adroddiad yn nodi bod canlyniadau canser y
coluddyn yng Nghymru ymysg y gwaethaf yn Ewrop - mae Cymru yn 25 ar restr o 29
yn Ewrop o ran cyfraddau goroesi pum mlynedd.
Mae'r
adroddiad yn amlygu bod gwahaniaethau yn bodoli yng Nghymru o ran sgrinio,
capasiti ac ansawdd endosgopi, atgyfeiriadau meddygon teulu, gweithredu
canllawiau NICE, ac ymwybyddiaeth o symptomau.
Mae
adroddiad Bowel Cancer UK yn nodi nad yw'r rhan fwyaf o Fyrddau Iechyd yng
Nghymru yn gweithredu o fewn amseroedd aros ar gyfer profion a all roi
diagnosis o ganser y coluddyn, a bod y nifer o bobl gymwys sy'n cymryd rhan yn
y rhaglen sgrinio coluddyn yn frawychus o isel. Sgrinio yw'r ffordd orau o roi
diagnosis ar gyfer canser y coluddyn yn gynnar ond, yn 2016, dim ond 53.4% o
bobl oedd yn gymwys i gael prawf sgrinio'r coluddyn yng Nghymru a gafodd y
prawf mewn gwirionedd. I'r rhai sydd angen profion ysbyty pellach drwy
endosgopi, bydd angen i nifer o bobl aros yn llawer hirach na'r targed aros o
wyth wythnos.
Prawf
Imiwnogemegol Ysgarthol (FIT)
O 2019,
bydd Cymru yn cyflwyno prawf mwy syml a chywir o'r enw'r Prawf Imiwnogemegol
Ysgarthol (FIT) yn lle'r prawf sgrinio presennol, a disgwylir i hynny gynyddu
faint o bobl fydd yn cael sgrinio, ond mae pryderon bod unedau endosgopi mewn
ysbytai Cymru eisoes yn cael trafferth ymdopi â'r galw, ac er bod y prawf
sgrinio newydd yn welliant cadarnhaol, gallai roi mwy o straen ar wasanaethau
sydd eisoes o dan ormod o bwysau.
Yn yr
Alban, gwnaeth FIT ddisodli FOBt guaiac (gFOBt) fel y prawf ar gyfer sgrinio'r
coluddyn ym mis Tachwedd 2017. Mewn astudiaeth yn edrych ar ddefnydd FIT yn yr
Alban, canfu mai'r nifer a gymerodd y prawf oedd 58.7% ar gyfer FIT, a oedd
dipyn yn uwch na 53.9% ar gyfer gFOBt.
Mae FIT yn
mesur microgramau o haemoglobin dynol fesul gram o ysgarthion. Gallai'r hyn a
ystyrir yn brawf normal neu annormal newid drwy addasu'r trothwy FIT rhifol. Yn
gyffredinol, po isaf yw'r trothwy, y mwyaf sensitif fydd y prawf a'r mwyaf o
achosion o ganser ac adenoma a gaiff eu canfod, ac yn y pen draw, atal
marwolaethau o ganser y coluddyn. Byddai FIT hynod sensitif yn golygu bod mwy o
bobl yn cael eu hatgyfeirio ar gyfer colonosgopi.
Y trothwy
sensitifrwydd FIT a gynlluniwyd yn Rhaglen Sgrinio Canser y Coluddyn yng
Nghymru yw 150ug/g, a'r trothwy yn yr Alban yw 80ug/g. Y trothwy sensitifrwydd
cychwynnol arfaethedig yw 120ug/g yn Lloegr.
Roedd y
prawf i fod i gael ei weithredu o 60 oed, ond mae pwyllgor sgrinio cenedlaethol
y DU wedi argymell yn ddiweddar y dylai'r prawf fod ar gael i bobl 50-74 oed,
ar ôl iddo adolygu'r dystiolaeth sydd ar gael. Mae'r prawf eisoes yn cael ei
ddefnyddio yn yr Alban o 50 oed.
Sesiwn dystiolaeth |
Dyddiad, Agenda a Chofnodion |
Trawsgrifiad |
Fideo |
1. Bowel Cancer UK a Cancer Research UK Lowri
Griffiths, Pennaeth Cymru, Bowel Cancer UK Asha Kaur,
Pennaeth Polisi ac Ymgyrchoedd, Bowel Cancer UK Andy Glyde,
Rheolwr Materion Cyhoeddus (Cymru), Cancer Research UK |
|||
2. Iechyd Cyhoeddus Cymru Hayley
Heard, Pennaeth Sgrinio Coluddion Cymru, Iechyd Cyhoeddus Cymru Quentin
Sandifer, Cyfarwyddwr Gweithredol Gwasanaethau Iechyd y Cyhoedd / Cyfarwyddwr
MeddygolIechyd, Iechyd Cyhoeddus Cymru Sharon Hillier,
Cyfarwyddwr Adran Sgrinio, Iechyd Cyhoeddus Cymru |
|||
3. Rhwydwaith Canser Cymru Dr Tom Crosby, Cyfarwyddwr Meddygol
Rhwydwaith Canser Cymru ac Oncolegydd Ymgynghorol, Canolfan Ganser Felindre |
|||
4. Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro a Bwrdd Iechyd Addysgu Powys Jared Torkington, Cadeirydd sy’n Ymadael, Cymdeithas Cymru ar gyfer
Gastroenteroleg ac Endosgopi (WAGE) a Llawfeddyg Ymgynghorol y Colon a’r
Rhefr, Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro Dr Sunil Dolwani, Cadeirydd newydd Cymdeithas Cymru ar gyfer Gastroenteroleg
ac Endosgopi (WAGE) a Gastroenterolegydd Ymgynghorol ac Arweinydd Sgrinio
Canser y Coluddyn, Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro Dr John Green, Cadeirydd y Grŵp Sicrwydd Ansawdd Gwasanaethau
Endosgopi yn y Cyd-grŵp Cynghori ar Endosgopi Gastroberfeddol a
Gastroenterolegydd Ymgynghorol ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro Phedra Dodds, Nyrs Ymgynghorol Endoscopi, Bwrdd Iechyd Addysgu Powys |
|||
5. Addysg a Gwella Iechyd Cymru Dr Neil Hawkes, Gastroenterolegydd
Ymgynghorol, Addysg a Gwella Iechyd Cymru |
|||
6. Welsh Government Officials Andrew Goodall, Cyfarwyddwr
Cyffredinol Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol a Phrif Weithredwr GIG Cymru,
Llwyodraeth Cymru Simon Dean, Dirprwy Brif Weithredwr
y GIG, Llwyodraeth Cymru Dr Chris Jones, Dirprwy Brif Swyddog
Meddygol y GIG, Llwyodraeth Cymru |
Math o fusnes: Ymchwiliad Pwyllgor
Rheswm dros ei ystyried: Busnes y Senedd;
Statws: Wedi’i gwblhau
Cyhoeddwyd gyntaf: 09/10/2018
Dogfennau
- Adroddiadau
- Adroddiad - Gwasanaethau Endosgopi yng Nghymru PDF 435 KB
- Ymateb Llywodraeth Cymru PDF 125 KB
Ymgynghoriadau
- Gwasanaethau endosgopi (Wedi ei gyflawni)