Inquiry3

Mae'r Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg yn cynnal ymchwiliad byr ar aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion ymhlith dysgwyr.

Cefndir yr ymchwiliad

Mae aflonyddu rhywiol rhwng pobl ifanc wedi cael cryn dipyn o sylw yn ystod y flwyddyn ddiwethaf. Sefydlwyd mudiad Everyone’s Invited i dynnu sylw at ddiwylliant trais rhywiol, ac i’w ddileu, drwy empathi, trugaredd a dealltwriaeth. Mae gwefan Everyone’s Invited yn rhoi llwyfan i ddioddefwyr gofnodi eu tystiolaeth a'u profiadau yn ddienw. Yn ôl y BBC ym mis Mehefin 2021, mae dros 90 o ysgolion yng Nghymru wedi eu rhestru ar y wefan.

Ar ôl hynny, gofynnodd Gweinidog y Gymraeg ac Addysg i Estyn gynnal adolygiad o ddiwylliant a phrosesau mewn ysgolion. Cyhoeddwyd adroddiad Estyn ar 8 Rhagfyr 2021.

Ar 13 Rhagfyr 2021, cytunodd y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg i gynnal ymchwiliad i aflonyddu rhywiol ymhlith dysgwyr. Cytunodd ar gylch gorchwyl yr ymchwiliad ar 20 Ionawr 2022, a’r dull o gasglu tystiolaeth ar 27 Ionawr 2022.

Cylch gorchwyl

Bydd yr ymchwiliad hwn yn canolbwyntio ar y mater o aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion ymhlith dysgwyr oed ysgol a choleg. Ei brif ffocws fydd lleoliadau addysg eu hunain a’r cymorth y mae ei angen ar ysgolion, colegau a sefydliadau perthnasol eraill a theuluoedd i amddiffyn plant. Bydd yr ymchwiliad yn edrych yn benodol ar y canlynol:

• Maint a natur y broblem mewn lleoliadau addysg a faint o ddysgwyr y mae hyn yn effeithio arnynt.
• I ba raddau y mae’r broblem hon hefyd yn digwydd y tu allan i leoliadau addysg ffurfiol, gan gynnwys ar-lein.
• Yr effaith ar ddysgu, iechyd meddwl a llesiant dysgwyr.
• Yr effaith ar leoliadau addysg a staff, er enghraifft o ran disgyblaeth a’r graddau y mae aflonyddu ymhlith dysgwyr wedi cael ei ‘normaleiddio’.
• Yr effeithiau penodol ar grwpiau penodol o ddysgwyr, er enghraifft disgyblion hŷn, merched a disgyblion LGBTQ+.
• Effeithiolrwydd polisïau a chanllawiau cyfredol, a’r camau i nodi atebion a gwelliannau posibl.
• Effeithiolrwydd rolau ystod eang o gyrff statudol mewn perthynas â’r mater hwn, gan gynnwys yr heddlu, gwasanaethau cymdeithasol, adrannau addysg awdurdodau lleol, unedau cyfeirio disgyblion, ac ysgolion eu hunain, a’r graddau y mae dull aml-asiantaeth yn cael ei fabwysiadu lle bo’n briodol.
• Effeithiolrwydd yr ymateb ar y cyd ar draws holl adrannau perthnasol Llywodraeth Cymru, gyda ffocws ar addysg, gwasanaethau cymdeithasol a diogelwch cymunedol a’r ffordd y mae’n cynnwys gwasanaethau heb eu datganoli fel yr heddlu a’r system cyfiawnder troseddol.
• Effaith cynnwys ar-lein a dylanwadau ar agweddau pobl ifanc, a chyd-destun ehangach diogelwch ar-lein a deddfwriaeth bosibl yn San Steffan.
• Y ffordd y mae ysgolion, colegau ac awdurdodau lleol yn casglu ac yn defnyddio data am fwlio ac aflonyddu, fel sy’n berthnasol i’r mater hwn.
• Rôl teuluoedd, rhieni, a gofalwyr, fel sy’n berthnasol i’r mater hwn.
• Rôl y Cwricwlwm newydd i Gymru o ran datblygu agweddau iachach at faterion cydberthynas a rhywioldeb.

Er bod yr ymchwiliad penodol hwn yn canolbwyntio ar ddisgyblion oed ysgol a choleg, gallai gwaith yn y dyfodol ystyried yr effaith ym maes addysg uwch.

Casglu tystiolaeth

Dechreuodd y Pwyllgor glywed tystiolaeth lafar ym mis Chwefror 2022. Mae rhagor o wybodaeth am sesiynau tystiolaeth unigol ar gael o dan y tab cyfarfodydd ar frig y dudalen.

Ymgynghoriad

Lansiodd y Pwyllgor alwad am dystiolaeth ysgrifenedig ar 18 Chwefror 2022. Daeth yr ymgynghoriad i ben ar 1 Ebrill 2022. Mae'r holl ymatebion wedi'u cyhoeddi.

Yn ogystal â'r ymgynghoriad ar-lein, cynhaliodd tîm Ymgysylltu â Dinasyddion y Pwyllgor arolwg ar-lein rhwng 18 Mawrth a 1 Ebrill. Roedd cwestiynau'r arolwg yn targedu pobl ifanc rhwng 11 a 18 oed ac yn gofyn sut yr oeddent yn credu y gellid mynd i'r afael â mater aflonyddu rhywiol rhwng cyfoedion, o fewn a thu allan i ysgolion a cholegau. Cynhyrchwyd crynodeb o'r themâu a ddaeth i’r amlwg. Cynhaliodd y tîm Ymgysylltu â Dinasyddion weithdy hefyd gyda 5 o fyfyriwr ffilm a theledu o Goleg Cambria, Glannau Dyfrdwy, lle buont yn archwilio'r ymatebion i'r arolwg ac yn trafod yr atebion posibl i broblem aflonyddu rhywiol ymhlith dysgwyr. Cafodd y canfyddiadau eu troi’n fideo.

Cymorth

Mae’r arolwg hwn yn ymwneud â phwnc sensitif. Os hoffech gael cymorth ar ôl llenwi’r arolwg, rydym yn argymell y dylech gysylltu â’r elusennau canlynol:

Childline: 0800 1111

Meic Cymru: 0808 80 23456

Live Fear Free: 0808 80 10 800

Survivors Trust: 0808 801 0818

Bydd yr elusennau hyn yn rhoi’r cyfle i chi siarad ag oedolyn y gallwch ymddiried ynddo.